
Yazıda değinilen başlıklar:
1. Bunamayı önlemenin kesin bir yolu var mı?
2. Okuma yazma
3. Bulmaca çözmek
4. Zeka oyunları
5. Yaşam biçimi
6. Yabancı dil öğrenmek
Yaşlılıkla birlikte en korkulan unsurlardan bir tanesi olan bunama riskinin arttığı maalesef doğrudur. Bilişsel yetilerin kimi zaman yavaş yavaş gerilediği kimi zaman ise aniden neredeyse sıfırlandığı bu duruma zaman zaman genetik faktörler yol açabilmektedir ancak genetik faktörlerin yanı sıra kişinin yaşam biçimi de bu risk faktörünü arttırabilen önemli bir unsurdur. Henüz bilimsel olarak bunamanın önüne geçilmesini yüzde yüz garantileyen bir çözüm bilinmemektedir. O halde bunamaya karşı yapacak hiçbir şey bulunmamakta mıdır? Hiçbir önlem alınamaz mı? Alın yazısı, kader deyip beklemekten başka çaremiz yok mu?

Bunamayı önlemenin kesin bir yolu var mı?
Evet bunamayı engelleyecek yüzde yüz garantili bir çözüm henüz bilinmemektedir ancak çeşitli yöntemlerle bunama sürecini geciktirmenin ve yavaşlatmanın bazı yollarının olduğu ileri sürülmektedir. Beynin kullanımı, bilişsel motor becerilerin aktif anlamda canlı tutulması, beyin ağının karmaşık bir yapıda olmasını sağlamak bu istenmeyen sonun başlamasını erteleyebilmekte ve belki de yavaşlatabilmektedir. Peki nedir bu yöntemler? Zihinsel sürecin aktif olarak öğrenime açık kalmasını sağlayan okuma, bulmaca çözme, brain games denen online zeka oyunları oynama, yabancı bir dil öğrenme gibi faaliyetler bunama sürecinin başlamasını erteleyebilen ve yavaşlatan faaliyetlerdir. Zihinsel faaliyeti uyaran bu tip uğraşların yanısıra günlük yaşam alışkanlıklarının da bunama riskiyle ilişkili olarak gözden geçirilmesinde ve faydalı alışkanlıkları yaşamımıza sokarken zararlılarını da yaşamımızdan çıkartmamızda fayda vardır.
Okuma yazma
Okur yazarlar bunamıyor diyemiyoruz ama okur yazarlık - tabii burada okur yazarlıktan kasıt eğitim sonrasında da sürdürülen zihinsel faaliyet - bunama sürecinin hızlı ilerlemesini yavaşlatan bir nevi tampon bölge oluşturmakta. Bunamanın başladığı bir okur yazarla okul sıralarından sonra eline tek bir kitap almamış bir kişinin bunama hızları gözle görülür bir farklılık oluşturuyor. Okur yazarın bunama sürecine yaşamı boyunca sürdürdüğü okuma alışkanlığı sayesinde bir nevi direnç geliştirdiğini söyleyebiliriz. Oysa bu dirence okuma yazma alışkanlığını yaşamına hiç sokmamış kişinin bunama seyrinde rastlamak mümkün değil. Okuma alışkanlığı edinmek için kendinize farklı tür ve konulardaki yazıları okumayı deneyerek şans vermeniz gerekmekte. Bunlar kitapçılardan edineceğiniz kitaplar olabildiği gibi internet üzerinden okuyabileceğiniz makaleler de olabilir. Basit bir gazete okuma alışkanlığının bile elbette okuduğunuz yazının yüküne bağlı olarak yardımı olacaktır.
Bulmaca çözmek
Bulmacalar da tıpkı okur yazarlıkta olduğu gibi kavramları anımsama, kavramlarla ilişki kurma, anlam bütünü oluşturma gibi zihinsel faaliyetleri çalıştırdığından beyinde bunamaya karşı kısmi bir direnç mekanizması geliştirmekte.
Gazetelerin bulmaca eklerinden yararlanarak bulmaca çözebilir ya da internet üzerindeki bulmaca sitelerindeki bulmacaları deneyebilirsiniz.
Zeka oyunları
Genelde internet üzerinden oynanabilen zeka oyunları beklenmedik sorunları öngörmemizi, bu olası sorunlara karşı çözüm stratejileri geliştirmemizi gerektiren oyunlara verilen isimdir. Bunlar arasında satranç, go gibi yaygın olarak oynanan oyunları sayabileceğimiz gibi daha az bilinen ve nispeten yeni geliştirilmiş bazı oyunlar da eklenebilir. Günümüzde birçok yazılım firması çağın rahatsızlığı bunamaya karşı etkili olduğu iddia edilen zeka oyunları geliştirmektedir. Bu tarz oyunların bunamaya karşı kesin bir çare olup olmadığı net olarak bilinmese de belirli bilişsel alanları uyardıklarından yararlı olabilecekleri düşünülebilir. Burada kastedilen zeka oyunları zarla oynanan ya da okey gibi şans faktörünün yüksek olduğu oyunlar değildir elbette. Bazı gazete eklerinde satranç meraklıları için haftanın soruları kısmı bulunmaktadır. Ancak zeka oyunları söz konusu olduğunda asıl kaynağın internet olduğunu akılda tutmakta fayda var. Hem ne zaman isterseniz oynayabilir hem de oyun çeşitliliğinden yararlanabilirsiniz.
Yaşam biçimi
Bunamanın önemli sebeplerinden biri de fizyolojiktir. Damar tıkanıklığı nedeniyle beslenemeyen hücre ölümü beyin dokusunun geri dönülemez biçimde kaybedilmesi anlamına gelir. Bu gibi bir durumun oluşmasını engellemek adına yaşam biçimimizi sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz yapma ve damar tıkanıklığını tetikleyebilecek alışkanlıklarımızdan kurtularak düzene sokabiliriz. Düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı beslenmek ve damar tıkanıklığına yol açabilecek alışkanlıklardan vazgeçmeniz alınacak önemli tedbirler arasında bulunmaktadır.
Yabancı dil öğrenmek
Sayılan yöntemlerden belki de en yararlısı yabancı bir dil öğrenmeye başlamaktır. Yabancı dil öğrenme süresince beynimizin neredeyse tüm bilişsel alanları aktif olarak kullanılacağı için bir anlamda hem mevcut yapıyı korumuş hem de yeni bir direnç ağı geliştirmiş oluruz. Bunama söz konusu olduğunda büyük olasılıkla ilk etkilenecek olan alan en son oluşturulmuş olan direnç ağı dediğimiz yani son olarak öğrendiğimiz - öğrenmekte olduğumuz ve ana dilimize oranla çok da kullanmadığımız dilin alanı olacaktır. Demans durumu ve Alzheimer hastalığı ile dil öğrenme ilişkisini inceleyen araştırmalar yabancı bir dil öğrenmenin ve bu dili günlük yaşamında aktif olarak besleyebilen bireylerin bu faaliyeti yapmayan bireylere oranla bunamaya karşı daha dayanıklı olabildiklerini göstermiştir.